Osteoporoz (Kemik Erimesi) Nedir?

Osteoporoz, halk arasında “kemik erimesi” olarak bilinen, kemiklerin yoğunluğunu kaybetmesi ve kırılgan hale gelmesi ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Sağlıklı kemikler güçlü ve dayanıklıdır; ancak osteoporozda kemikler gözenekli bir yapıya dönüşür ve küçük darbelerde bile kolayca kırılır. Özellikle omurga, kalça ve el bileği kırıkları osteoporozun en önemli sonuçlarıdır.

Dünyada milyonlarca kişiyi etkileyen osteoporozun, yalnızca yaşlılarda değil, gençlerde de görülme ihtimali vardır. Bu nedenle hastalığın nedenlerini bilmek, erken belirtileri tanımak ve korunma yollarını öğrenmek büyük önem taşır.

Osteoporozun Belirtileri

Osteoporoz genellikle sessiz ilerler ve fark edilmesi zor olabilir. Birçok hasta ilk kırık meydana geldiğinde hastalığın varlığını öğrenir. Ancak şu belirtiler erken uyarı işaretleridir:

• Bel, sırt veya boyunda kronik ağrı
• Boyda kısalma (özellikle birkaç santimetrelik kayıplar)
• Omurgada eğrilik, kamburluk görünümü
• Basit düşmelerde veya çarpmalarda kolay kırık oluşması
• Yorgunluk ve hareketlerde kısıtlılık

Osteoporozun Nedenleri

Osteoporozun ortaya çıkmasında birçok faktör etkilidir:

• Yaşlanma: Kemik yoğunluğu yaşla birlikte doğal olarak azalır.
• Hormonal değişiklikler: Menopoz sonrası kadınlarda östrojen seviyesinin düşmesi, erkeklerde ise ileri yaşta testosteron azalması kemik erimesine yol açar.
• Genetik faktörler: Ailede osteoporoz öyküsü bulunması riski artırır.
• Beslenme eksiklikleri: Yetersiz kalsiyum, D vitamini ve protein alımı kemikleri zayıflatır.
• Fiziksel hareketsizlik: Düzenli egzersiz yapmayan kişilerde kemik yoğunluğu daha hızlı düşer.
• Sigara ve alkol kullanımı: Hem kemik kaybını hızlandırır hem de iyileşmeyi zorlaştırır.
• Bazı ilaçlar: Özellikle kortizon türevleri uzun süre kullanıldığında kemik erimesine neden olur.

Osteoporoz Tanısı Nasıl Konulur?

Hastalığın kesin tanısı genellikle kemik mineral yoğunluğu ölçümü (DEXA testi) ile konulur. Ayrıca kan testleriyle kalsiyum, D vitamini ve hormon düzeylerini değerlendirmek önemlidir. Risk faktörleri yüksek olan kişilerde düzenli kontroller yapılmalı.

Osteoporoza İyi Gelen Besinler

Kemik sağlığının korunmasında beslenme çok kritik bir rol oynar. Özellikle şu besinler osteoporoz riskini azaltır:

• Süt ve süt ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir, kalsiyum açısından en önemli kaynaklardır.
• Yeşil yapraklı sebzeler: Ispanak, brokoli, pazı, roka ve lahana gibi sebzeler kalsiyum, magnezyum ve K vitamini içerir.
• Balıklar: Somon, sardalya, uskumru ve hamsi hem D vitamini hem de omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir.
• Kuruyemişler ve tohumlar: Badem, fındık, ceviz, susam, chia ve keten tohumu kemik sağlığına katkı sağlar.
• Baklagiller: Nohut, mercimek ve kuru fasulye protein, magnezyum ve fosfor içerir.
• Yumurta: Sarısı D vitamini içerir, kemik sağlığına destek olur.
• Tam tahıllar: İçerdikleri mineraller kemik yapımını destekler.

Osteoporozun Düşmanı Olan Besinler ve Davranışlar

Bazı yiyecekler ve alışkanlıklar kemik sağlığını olumsuz etkiler. Bunlardan kaçınmak, osteoporoz riskini azaltmak açısından önemlidir:

• Aşırı tuz: Fazla tuz, idrarla kalsiyum kaybına yol açar.
• Fazla kafein: Kahve, enerji içecekleri ve siyah çayın aşırı tüketimi kalsiyum emilimini azaltır.
• Alkol: Hem kemik yoğunluğunu azaltır hem de düşme riskini artırır.
• Sigara: Kemik erimesini hızlandırır ve kırık sonrası iyileşmeyi geciktirir.
• Gazlı içecekler: Fosforik asit içeren içecekler kemiklerden kalsiyum kaybına neden olur.
• Dengesiz diyetler: Çok düşük kalorili veya proteinden fakir beslenme kemik sağlığını olumsuz etkiler.

Osteoporoz Tedavi Yöntemleri

Osteoporoz tedavisinde tercih edilen yöntemler şunlardır:

1. İlaç Tedavisi

• Bifosfonatlar: Kemik yıkımını azaltır.
• Hormonal tedaviler: Östrojen ve benzeri ilaçlar menopoz sonrası kadınlarda tercih edilen ilaçlardır.
• Kalsitonin ve parathormon analogları: Kemik yapımını destekler.

2. Beslenme ve Takviye

• Günlük 1000–1200 mg kalsiyum alınmalıdır.
• D vitamini takviyesi özellikle güneş ışığından yeterince yararlanamayan kişilerde gereklidir.
• Protein, magnezyum ve fosfor bakımından zengin beslenme önemlidir.

3. Egzersiz

• Düzenli yürüyüş, koşu, dans ve hafif ağırlık çalışmaları kemikleri güçlendirir.
• Denge egzersizleri düşme riskini azaltır.

4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sigara ve alkolden uzak durmak
• Düzenli uyku
• Stres yönetimi

Osteoporozdan Korunma Yolları

Osteoporoz önlenebilir bir hastalıktır. Özellikle erken yaşlardan itibaren alınacak önlemler kemik sağlığını korur:

• Çocukluk ve gençlik döneminde sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanmak
• Düzenli fiziksel aktivite yapmak
• Yeterli güneş ışığı almak
• Sigara ve alkolden uzak durmak
• 50 yaş üstünde düzenli kemik yoğunluğu ölçümü yaptırmak
• Ev ortamında düşmeleri önleyici önlemler almak (kaymaz halılar, iyi aydınlatma vb.)

Sonuç

Osteoporoz, ilerleyen yaşlarda sık görülen ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen bir hastalıktır. Ancak doğru beslenme, düzenli egzersiz, zararlı alışkanlıklardan uzak durma ve düzenli sağlık kontrolleri ile büyük ölçüde önler.

Unutmayın: Kemik sağlığınızı korumak, gelecekteki yaşam kalitenizi korumaktır.

En son güncelleme 5 Eylül 2025 Doç.Dr.Aybars Kıvrak